ΦΕΡΝΑΝΤΟ ΠΕΣΣΟΑ, ΟΙ ΕΤΕΡΩΝΥΜΟΙ ΚΑΙ Ο ΚΑΒΑΦΗΣ

 

Ο Φερνάντο Πεσσόα (Fernando Antοnio Nogueira de Seabra Pessοa) ήταν Πορτογάλος ποιητής και συγγραφέας.

Γεννήθηκε στη Λισαβώνα το 1888. Το 1903 μπήκε πρώτος στο πανεπιστήμιο του Κεηπ Τάουν, κερδίζοντας και το

Βραβείο της Βασίλισσας Βικτωρίας για την αγγλική γλώσσα. Το 1905 επέστρεψε στην Πορτογαλία, και μετά από μια

αποτυχημένη απόπειρα να σπουδάσει φιλολογία στη Λισαβώνα, εγκατέλειψε τις σπουδές του και μπήκε στο εμπορικό

κύκλωμα για να εξασφαλίσει τα προς το ζην. Αντιπρόσωπος διάφορων εμπορικών οίκων στη Λισαβώνα, έζησε μια ζωή

εργένης, συγκατοικώντας αρχικά με τη θεία του, και αργότερα με την ετεροθαλή αδελφή του.
Το μεγαλύτερο μέρος του σπουδαίου έργου του έμεινε αδημοσίευτο ως το θάνατο του, 29 - 30 Νοεμβρίου 1935. Ως

τότε, ο Πεσσόα είχε δημοσιεύσει το πρώτο του βιβλίο στα Πορτογαλικά, με τίτλο Mensagem, δύο πλακέτες με αγγλικά

ποιήματα -γιατί ο Πεσσόα ήταν δίγλωσσος και έγραφε με μεγάλη άνεση στην αγγλική γλώσσα- καθώς και μερικά

λογοτεχνικά και πολιτικά μανιφέστα. Ήταν επίσης γνωστός ως εκδότης της επιθεώρησης Athena (1924-25), και ως

συνεργάτης σε διάφορα πρωτοποριακά έντυπα, και κυρίως στο Orpheu (1915), όργανο του μοντερνιστικού κινήματος.
Μετά το θάνατο του, τα άπαντα του εκδόθηκαν σε οκτώ τόμους, υπογραμμένα με τα διάφορα ψευδώνυμα που χρησιμοποιούσε κατά καιρούς ο Πεσσόα και που, όπως έλεγε, εξέφραζαν τις διάφορες προσωπικότητες που συνυπήρχαν μέσα του: του «Αλβέρτο Καρέιρο», του «Αλβάρο δε Κάμπος» και του «Ρικάρδο Ρέις».
Σε ηλικία δεκαεπτά ετών επιστρέφει στη Λισαβώνα, που δεν θα την εγκαταλείψει ποτέ. Διαλέγει το επάγγελμα του συντάκτη-μεταφραστή και αναλαμβάνει την εμπορική αλληλογραφία μερικών οίκων της εμπορικής Κάτω Πόλης της Λισαβώνας, εργασία με πενιχρές αποδοχές, που όμως τον απαλλάσσει από τις δεσμεύσεις του ωραρίου και του συγκεκριμένου χώρου.
Είναι δυνατό να είναι κάποιος συγχρόνως πλούσιος και δαιμόνιος τραπεζίτης κι ένας ολοκληρωμένος αναρχικός που πολεμά για την απελευθέρωση της κοινωνίας; σύμφωνα με τον Πεσσόα, ναι.
«Ένα μεγάλο τμήμα των διαλόγων τραπεζίτη-συνομιλητή αφιερώνεται στους πολλούς και εναλλακτικούς ορισμούς των εννοιών αναρχία, τυραννία και ελευθερία. Ο αναγνώστης διαλέγει και παίρνει ανάμεσα σε ορισμούς που συχνά -όπως στη ζωή- αλληλοαναιρούνται. Από την στιγμή που ο «τραπεζίτης» πείθεται ότι η αναρχία είναι ένα όνειρο που υλοποιείται άμεσα μόνο στο προσωπικό επίπεδο, αποφασίζει να ριχτεί στη μάχη του κέρδους. Όπως υποστηρίζει η ελευθερία είναι το κυριότερο αγαθό ενός αναρχικού. Τα χρήματα επομένως θα τον λυτρώσουν από τις δουλείες και τις υποχρεώσεις του μέσου αστού που είναι αναγκασμένος να συντηρήσει την οικογένεια του, να σπουδάσει τα παιδιά του, και να κρατήσει κατά κάποιον τρόπο μια θέση στον ήλιο».

 

Οι «ετερώνυμοι» του Πεσσόα
Το 1915, η πορτογαλική λογοτεχνία θα σημαδευτεί από την κυκλοφορία του

περιοδικού Ορφέας, που θα εισαγάγει τον μοντερνισμό στην πορτογαλική τέχνη

(στην έκδοση του οποίου πρωτεργάτης είναι ο Φ. Πεσσόα) και κατά δεύτερο λόγο,

από μια εντυπωσιακή ποιητική συλλογή του Αλβάρο Ντε Κάμπος. Είναι η στιγμή

που γεννιέται ένα από τα καλύτερα «Εγώ» του Φ. Πεσσόα, ένας από τους καλύτερους

ετερώνυμούς του, όπως ο ίδιος τους ονομάζει.

 

Μέχρι σήμερα, οι μελετητές του έργου του έχουν ανακαλύψει είκοσι επτά διαφορετικές προσωπικότητες που υπογράφουν γραπτά του Πεσσόα. Ανάμεσα τους ξεχωρίζουν ο αγγλόφωνος Αλεξάντερ Σερτς, από την εποχή της Νοτίου Αφρικής, ο Αλμπέρτο Καέιρο, ένας σοφός που συνθέτει τα ποιήματά του αποτραβηγμένος στην εξοχή, ο Ρικάρντο Ρέις, φιλόλογος, που προσπαθεί να αναμετρηθεί με τους αρχαίους κλασικούς και ο Άλβαρο ντε Κάμπος, μηχανικός, με παιδεία αγγλοσαξονική, που στο έργο του υμνεί την τεχνολογία και την έλευση των μοντέρνων καιρών. Χρειάστηκαν δεκαετίες για να μπορέσει όλη αυτή η παραγωγή να συγκεντρωθεί και να μελετηθεί ως έργο του Πεσσόα.
Όταν το 1935 πέθανε διαλυμένος από το ποτό σε ηλικία 47 ετών, βρέθηκε στο σπίτι του ένα μπαούλο με 27.453 χειρόγραφα, από τα οποία ένα μεγάλο μέρος μένει ακόμη να μελετηθεί και να εκδοθεί, επιφυλάσσοντας ενδεχομένως και άλλες εκπλήξεις στους επιμελητές. Ο Πεσσόα πέθανε γνωστός στους λογοτεχνικούς κύκλους, όμως ο πορτογαλικός λαός άργησε να αναγνωρίσει στα πολλά του πρόσωπα το συγγραφέα που εκφράζει τους πόθους του και τις αγωνίες του και να τον τιμήσει σαν τον εθνικό του ποιητή.

 

 

Πεσσόα και Καβάφης

 

Εξαιρετική σύλληψη! Δυο μεγάλοι ποιητές, ο δικός μας Κωνσταντίνος Καβάφης και ο Πορτογάλος Φερνάντο Πεσσόα, δικός μας, επίσης (γιατί όχι;), δυο ποιητές με κοινές πηγές έμπνευσης και κοινές ιδιαιτερότητες, οι οποίοι, ενώ έζησαν την ίδια χρονική περίοδο και είχαν τις ίδιες ανησυχίες, δεν έτυχε ποτέ να ανταμώσουν προσωπικά ή, έστω, δι' αλληλογραφίας!
Η ποίησή τους, όμως, η οποία δεν έχει γεωγραφικούς περιορισμούς και είναι απλωμένη στις θάλασσες και στις απέραντες εκτάσεις του ανθρώπινου μυαλού και των ανθρώπινων συναισθημάτων, και ερήμην των ίδιων των ποιητών, είχε ανταμώσει πολλές, μα πάρα πολλές φορές! Είναι τόσο οικείες και τόσο φιλικές (αισθητικά και θεματολογικά) μεταξύ τους.
Την παράλειψη της ιστορίας να γνωρίσει τον έναν ποιητή στον άλλον, ήρθε να διορθώσει

ο δημιουργός του δραματοποιημένου ντοκιμαντέρ, «Τη Νύχτα που ο Φερνάντο Πεσσόα

Συνάντησε τον Κωνσταντίνο Καβάφη», Στέλιος Χαραλαμπόπουλος. Ο δημιουργός,

«ψάχνοντας» μια άλλη ιστορία, την ιστορία του Βασίλη Καπόπουλου, συνάντησε στις

σημειώσεις του λαϊκού αυτού Αρκάδα μετανάστη στην Αμερική, τα ονόματα των δυο

μεγάλων ποιητών. Πάνω σε αυτή την «αναφορά» χτίστηκε η κινηματογραφική (ποιητική αδεία) συνάντηση.
Και οι τρεις (Καβάφης, Πεσσόα, Καπόπουλος) ταξίδευαν, υποτίθεται, με το υπερωκεάνιο «Σατούρνια» (Ποσειδών) για το Νέο Κόσμο. Ο Καπόπουλος, ο οποίος δεν ήξερε ποιους «διευκόλυνε» να γνωριστούν, ήταν η αφορμή της συνάντησης. Από σύμπτωση γνώρισε ξεχωριστά τους δυο ποιητές. Σε κάποια φάση ανέλαβε τις συστάσεις (και κράταγε ημερολόγιο).
Μέχρις εδώ όλα ήταν και λειτούργησαν άψογα στην ταινία. Η αισθητική της, δεν είναι υπερβολή, αγγίζει την αισθητική των ποιητών. Η σκηνοθεσία είναι και αυτή εμπνευσμένη. Σημ. site: τα προβλήματα της ταινίας, που σωστά αναφέρονται στο άρθρθο που αποτελεί πηγή μας,εμείς δεν θα τα αναφέρουμε εδώ, παρότι στερούν από την ταινία την απογείωση της, γιατίσ τόχος μας δεν είναι να κάνπυμε κριτική μιας ταινίας, αλλά να δώσουμε μια ιδέα για ένα όμορφο απόγευμα.... Οπότε για μας, το άρθρο σταματάει εδώ.

 

Πηγή μας: http://www.os3.gr/arhive_afieromata/gr_afieromata_fernando_pessoa.html